Klirens kreatyniny

Opis

Klirens kreatyniny to jedno z badań oceniających pracę nerek, a konkretnie ich zdolność do filtrowania krwi i usuwania produktów przemiany materii. Kreatynina to związek chemiczny powstający w mięśniach w wyniku metabolizmu kreatyny – substancji niezbędnej do produkcji energii. Z organizmu jest usuwana przez nerki wraz z moczem. Pomiar klirensu kreatyniny pozwala określić, jak efektywnie nerki pełnią swoją funkcję filtracyjną.

W przeciwieństwie do prostego oznaczenia kreatyniny we krwi klirens kreatyniny daje dokładniejszy obraz filtracji kłębuszkowej (GFR – glomerular filtration rate). Choć coraz częściej zastępuje się go obliczaniem szacowanego GFR (eGFR) na podstawie poziomu kreatyniny we krwi, w niektórych sytuacjach nadal jest niezastąpiony. To badanie wymaga jednak od pacjenta większego zaangażowania, ponieważ wiąże się z koniecznością dokładnego zebrania moczu w ciągu doby.

Wskazania

Badanie klirensu kreatyniny jest zalecane w przypadkach, gdy istnieje podejrzenie zaburzeń pracy nerek lub konieczność dokładniejszej oceny ich funkcji. Wskazania obejmują:

• diagnostykę przewlekłej choroby nerek (PChN),
• monitorowanie funkcji nerek u osób z cukrzycą lub nadciśnieniem,
• ocenę skuteczności leczenia chorób nerek,
• sprawdzenie, czy pacjent kwalifikuje się do określonych terapii farmakologicznych,
• diagnostykę wrodzonych i nabytych chorób nerek.

U osób z podejrzeniem niewydolności nerek, oznaczenie klirensu kreatyniny może pomóc w podjęciu decyzji dotyczącej dalszego postępowania, w tym ewentualnej dializoterapii.

Przebieg badania

Badanie klirensu kreatyniny wymaga wykonania dobowej zbiórki moczu, co dla wielu pacjentów jest największym wyzwaniem. Aby wynik był miarodajny, konieczne jest ścisłe przestrzeganie instrukcji.

• Zbiórka moczu rozpoczyna się rano, np. o godzinie 7:00. Pierwsza porcja moczu oddana tego dnia nie jest zbierana – należy ją wylać.
• Kolejne porcje moczu przez pełne 24 godziny należy gromadzić w jednym dużym pojemniku (2–3 litry). Ważne jest, aby nie pominąć żadnej porcji moczu, ponieważ wpłynie to na wynik badania.
• Ostatnią porcję moczu oddaje się o tej samej godzinie następnego dnia, kończąc tym samym zbiórkę.
• Po zakończeniu należy zmierzyć całkowitą objętość zebranego moczu, dokładnie wymieszać i odlać około 50–100 ml do specjalnego pojemniczka dostępnego w aptekach.
• Mocz wraz z informacją o całkowitej objętości zbiórki należy dostarczyć do laboratorium.
• Tego samego dnia pobierana jest krew do oznaczenia poziomu kreatyniny.

Żeby wynik był jak najbardziej wiarygodny, na 2–3 dni przed badaniem warto unikać intensywnego wysiłku fizycznego oraz diety bogatej w mięso, ponieważ mogą one wpływać na poziom kreatyniny. Ważne jest także odpowiednie nawodnienie – zarówno zbyt duża, jak i zbyt mała ilość wypijanych płynów może wpłynąć na wynik.

Interpretacja wyników

Wynik klirensu kreatyniny podaje się w mililitrach na minutę (ml/min) i zależy od kilku czynników, takich jak wiek, płeć czy masa mięśniowa.

Normy dla dorosłych:

• kobiety: 88–128 ml/min;
• mężczyźni: 97–137 ml/min.

Jeśli klirens kreatyniny jest obniżony, może to sugerować pogorszenie pracy nerek. Taki wynik często pojawia się w przewlekłej chorobie nerek, odwodnieniu czy stanach prowadzących do zmniejszonego przepływu krwi przez nerki.

Podwyższony klirens kreatyniny zdarza się rzadko. Może być efektem intensywnej aktywności fizycznej, wysokobiałkowej diety, a czasem także nadczynności tarczycy.

Zawsze warto pamiętać, że pojedynczy wynik nie daje pełnego obrazu zdrowia. Warto skonsultować się z lekarzem, który oceni go w kontekście innych badań i zdecyduje, czy potrzebna jest dalsza diagnostyka.