Żelazo

Żelazo jest niezbędne w wielu szlakach fizjologicznych — głównie w procesie oddychania tkankowego. Co więcej, bierze udział w tworzeniu erytrocytów, czyli krwinek czerwonych.Żelazo wchodzi w skład licznych białek funkcjonalnych — hemoglobiny, czyli barwnika krwi odpowiedzialnego za przenoszenie cząsteczek tlenu do tkanek; mioglobiny — barwnika włókien mięśniowych oraz ferrytyny, która stanowi formę zapasową żelaza w organizmie człowieka.

Poza funkcjami krwiotwórczymi żelazo wpływa również na:

Badanie poziomu żelaza zaleca się osobom, które doświadczają objawów jego niedoboru w organizmie. Jeżeli zauważasz u siebie poniższe symptomy, warto skonsultować się z lekarzem, który zleci ocenę stężenia żelaza.

Objawy niedoboru żelaza to: 

• bladość i suchość skóry,
• nawracające pękanie kącików ust oraz powstawanie zajadów,
• osłabienie,
• zwiększone wypadanie włosów,
• łamliwość paznokci,
• zimne dystalne części ciała (dłonie, stopy, palce),
• przyspieszone bicie serca,
• duszność,
• ból i zawroty głowy.

Sprawdzenie poziomu żelaza zaleca się również w przypadku obfitych miesiączek u dziewcząt i kobiet — z powodu nadmiernej utraty krwi.

Okresowa ocena stężenia żelaza przydatna jest również u sportowców (zwłaszcza tych, którzy trenują wytrzymałościowo) z powodu zwiększonego wydalania żelaza z organizmu, a co za tym idzie — zwiększonego zapotrzebowania na ten składnik mineralny.

Poziom żelaza oceniany jest na podstawie próbki krwi żylnej. Ważne jest, aby stawić się na czczo – należy powstrzymać się od spożywania posiłków na co najmniej 8 godzin przed badaniem. Ze względu na rytm dobowy i zmienność badania należy zachowywać stałą porę pobrania krwi.

Istotne jest również odstawienie preparatów żelaza na określony czas przed badaniem. Jeśli przyjmujesz leki lub suplementy diety, tę kwestię warto uzgodnić z lekarzem.

Normy wyników stężenia żelaza we krwi mogą nieznacznie różnić się pomiędzy poszczególnymi laboratoriami, dlatego konieczne jest ich zestawienie z wartościami referencyjnymi zamieszonymi na wydruku wyniku badania.

Żelazo jako mikroelement, którego organizm nie jest w stanie syntetyzować, należy dostarczyć wraz z pożywieniem. Zapotrzebowanie na żelazo u dorosłego człowieka wynosi od 10 mg u mężczyzn i 18 mg u kobiet (ze względu na utratę żelaza podczas menstruacji).

Warto podkreślić, że tylko około 10-15% żelaza dostarczanego z dietą jest przyswajalne, dlatego ważna jest dieta bogata w produkty zawierające żelazo hemowe (mięso, ryby) oraz niehemowe (rośliny strączkowe, produkty pełnoziarniste), wspomagana źródłami witaminy C, która poprawia wchłanianie.

Niedobór żelaza prowadzi w organizmie do niedokrwistości, pospolicie zwanej anemią. Jest to schorzenie, które polega na zaburzeniu syntezy krwinek czerwonych. Erytrocyty odznaczają się zmniejszoną objętością oraz obniżonym poziomem hemoglobiny.

Do przyczyn niedokrwistości z niedoboru żelaza zalicza się:

• niedostateczną podaż żelaza w diecie,
• zwiększoną utratę krwi — miesiączkowanie, krwawienia z przewodu pokarmowego, urazy,
• nieprawidłowe wchłanianie żelaza w układzie pokarmowym.

W przypadku diagnostyki niedokrwistości przydatnym markerem, który należy oznaczyć oprócz stężenia żelaza, jest również poziom ferrytyny. Pozwala to na większą dokładność w kontekście monitorowania anemii, gdyż stężenia żelaza łatwo ulegają wahaniom, co może dać niepełny obraz diagnostyczny.