Klirens kreatyniny

Klirens kreatyniny to jedno z badań oceniających pracę nerek, a konkretnie ich zdolność do filtrowania krwi i usuwania produktów przemiany materii. Kreatynina to związek chemiczny powstający w mięśniach w wyniku metabolizmu kreatyny – substancji niezbędnej do produkcji energii. Z organizmu jest usuwana przez nerki wraz z moczem. Pomiar klirensu kreatyniny pozwala określić, jak efektywnie nerki pełnią swoją funkcję filtracyjną.W przeciwieństwie do prostego oznaczenia kreatyniny we krwi klirens kreatyniny daje dokładniejszy obraz filtracji kłębuszkowej (GFR – glomerular filtration rate). Choć coraz częściej zastępuje się go obliczaniem szacowanego GFR (eGFR) na podstawie poziomu kreatyniny we krwi, w niektórych sytuacjach nadal jest niezastąpiony. To badanie wymaga jednak od pacjenta większego zaangażowania, ponieważ wiąże się z koniecznością dokładnego zebrania moczu w ciągu doby.

Badanie klirensu kreatyniny jest zalecane w przypadkach, gdy istnieje podejrzenie zaburzeń pracy nerek lub konieczność dokładniejszej oceny ich funkcji. Wskazania obejmują:

• diagnostykę przewlekłej choroby nerek (PChN),
• monitorowanie funkcji nerek u osób z cukrzycą lub nadciśnieniem,
• ocenę skuteczności leczenia chorób nerek,
• sprawdzenie, czy pacjent kwalifikuje się do określonych terapii farmakologicznych,
• diagnostykę wrodzonych i nabytych chorób nerek.

U osób z podejrzeniem niewydolności nerek, oznaczenie klirensu kreatyniny może pomóc w podjęciu decyzji dotyczącej dalszego postępowania, w tym ewentualnej dializoterapii.

Badanie klirensu kreatyniny wymaga wykonania dobowej zbiórki moczu, co dla wielu pacjentów jest największym wyzwaniem. Aby wynik był miarodajny, konieczne jest ścisłe przestrzeganie instrukcji.

1. Zbiórka moczu rozpoczyna się rano, np. o godzinie 7:00. Pierwsza porcja moczu oddana tego dnia nie jest zbierana – należy ją wylać.
2. Kolejne porcje moczu przez pełne 24 godziny należy gromadzić w jednym dużym pojemniku (2–3 litry). Ważne jest, aby nie pominąć żadnej porcji moczu, ponieważ wpłynie to na wynik badania.
3. Ostatnią porcję moczu oddaje się o tej samej godzinie następnego dnia, kończąc tym samym zbiórkę.
4. Po zakończeniu należy zmierzyć całkowitą objętość zebranego moczu, dokładnie wymieszać i odlać około 50–100 ml do specjalnego pojemniczka dostępnego w aptekach.
5. Mocz wraz z informacją o całkowitej objętości zbiórki należy dostarczyć do laboratorium.
6. Tego samego dnia pobierana jest krew do oznaczenia poziomu kreatyniny.

Żeby wynik był jak najbardziej wiarygodny, na 2–3 dni przed badaniem warto unikać intensywnego wysiłku fizycznego oraz diety bogatej w mięso, ponieważ mogą one wpływać na poziom kreatyniny. Ważne jest także odpowiednie nawodnienie – zarówno zbyt duża, jak i zbyt mała ilość wypijanych płynów może wpłynąć na wynik.

Wynik klirensu kreatyniny podaje się w mililitrach na minutę (ml/min) i zależy od kilku czynników, takich jak wiek, płeć czy masa mięśniowa.

Normy dla dorosłych:

• kobiety: 88–128 ml/min;
• mężczyźni: 97–137 ml/min.

Jeśli klirens kreatyniny jest obniżony, może to sugerować pogorszenie pracy nerek. Taki wynik często pojawia się w przewlekłej chorobie nerek, odwodnieniu czy stanach prowadzących do zmniejszonego przepływu krwi przez nerki.

Podwyższony klirens kreatyniny zdarza się rzadko. Może być efektem intensywnej aktywności fizycznej, wysokobiałkowej diety, a czasem także nadczynności tarczycy.

Zawsze warto pamiętać, że pojedynczy wynik nie daje pełnego obrazu zdrowia. Warto skonsultować się z lekarzem, który oceni go w kontekście innych badań i zdecyduje, czy potrzebna jest dalsza diagnostyka.