Amylaza

Opis

Amylaza to enzym trawienny, który wydzielany jest przez trzustkę. Razem z dwoma pozostałymi enzymami – lipazą i elastazą – tworzą sok trzustkowy, który zapewnia prawidłowy przebieg procesu trawienia. 

Amylaza po sekrecji (biernym lub aktywnym przenikaniu zbędnych substancji) do dwunastnicy jest odpowiedzialna za rozkład wielkocząsteczkowych składników pokarmowych, do których należą skrobia i inne wielocukry.  

Produkcja amylazy w organizmie zachodzi nie tylko w trzustce, ale także w: 

• gruczołach ślinowych, gdzie odbywa się pierwszy etap trawienia węglowodanów,  
• jelicie cienkim,  
• gruczołach mlecznych,  
• jajnikach i jądrach.  

Z tego powodu wyróżnia się kilka izoform amylazy, które różnią się od siebie budową chemiczną. W momencie, kiedy stężenie amylazy wzrasta w krwi obwodowej, świadczyć to może o poważnych zaburzeniach pracy zewnątrzwydzielniczej trzustki (na przykład w przypadku niedrożności przewodów, którymi amylaza dostaje się do dwunastnicy) lub martwicy trzustki.  

W badaniach laboratoryjnych wykorzystywana jest jako swoisty marker zapalenia lub innych schorzeń trzustki. 

Zwiększony poziom amylazy we krwi następuje w przebiegu: 

• ostrego zapalenia trzustki, 
• epizodu zaostrzenia przewlekłego zapalenia trzustki, 
• zapalenia pęcherzyka żółciowego, 
• perforacji wrzodu dwunastnicy, 
• niedrożności jelit oraz przewodów żółciowych, 
• przewlekłego nadużywania alkoholu i narkotyków, 
• schorzeń wątroby, 
• niewydolności nerek, 
• ciąży pozamacicznej, 
• zaburzeń czynności ślinianek.

Wskazania do badania

Oznaczanie poziomu amylazy w surowicy krwi przeprowadzane jest najczęściej u pacjentów w celu diagnostyki ostrego lub przewlekłego zapalenia trzustki.  

Wskazaniem do badania mogą być objawy zgłaszane przez chorego, do których należą: 

• silny ból w okolicy nadbrzusza, 
• gorączka, 
• nudności, 
• wymioty, 
• biegunka, 
• szybka utrata masy ciała, 
• obecność krwi w stolcu. 

Oprócz zapalenia trzustki ocena stężenia amylazy znajduje zastosowanie w rozpoznaniu niedrożności jelit, perforacji wrzodu żołądka lub kamicy żółciowej. Badanie poziomu amylazy trzustkowej wykorzystywane jest również w podejrzeniu nadużywania alkoholu. 

Amylaza trzustkowa, jako enzym trawienny, jest wydzielana w większych ilościach pod wpływem adrenaliny w sytuacjach stresowych – stąd wykonanie badania w celu profilaktyki chorób trzustki zaleca się również osobom narażonym na przewlekły stres. 

Przebieg

Oznaczenie poziomu amylazy trzustkowej polega na analizie laboratoryjnej próbki krwi żylnej pobranej od pacjenta. 

Do oznaczania stężenia amylazy trzustkowej należy przystąpić na czczo, co najmniej 8 godzin po ostatnim posiłku. W dniu poprzedzającym badanie należy wystrzegać się spożywania alkoholu. Wpływ na wynik ma również przyjmowanie leków wiążących wapń oraz leków zawierających cytryniany i szczawiany. 

Interpretacja wyników

W przypadku podejrzenia ostrego zapalenia trzustki istotnym aspektem diagnostycznym jest czas pobrania próbki krwi. Po dłuższym okresie od incydentu, który wpływa na stężenie amylazy, zaleca się oznaczanie dodatkowo tego enzymu w moczu, gdzie jego stężenie utrzymuje się dłużej. 

W celu interpretacji wyników badania amylazy we krwi należy zestawić otrzymane rezultaty z zakresem referencyjnym, który umieszczany jest na wydawanej pacjentowi dokumentacji. Każde laboratorium analityczne może posługiwać się nieco odmiennymi metodami, dlatego zakres normy poziomu amylazy we krwi może nieznacznie różnić się pomiędzy poszczególnymi placówkami.