TSH (hormon tyreotropowy)

Hormon tyreotropowy (TSH, tyreotropina) jest wydzielany przez przedni płat przysadki mózgowej. Receptory dla TSH znajdują się przede wszystkim w komórkach pęcherzykowych tarczycy. TSH stymuluje produkcję i uwalnianie hormonów tarczycy (trójjodotyroniny i tyroksyny), zwiększa przepływ krwi przez tarczycę oraz powoduje zwiększenie jej masy. Regulacja hormonalna między TSH i hormonami tarczycy jest oparta na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego. Przy wysokim poziomie T3 i T4 poziom TSH jest niski, gdyż nie ma potrzeby stymulowania tarczycy do wydzielania hormonów. Odwrotnie dzieje się w przypadku niedoboru T3 i T4 – wówczas przysadka wydziela duże ilości TSH.Hormony tarczycy wpływają na przebieg procesów metabolicznych zachodzących w niemal wszystkich narządach, w tym w sercu, przewodzie pokarmowym oraz układzie nerwowym. Z tego względu jakiekolwiek nieprawidłowości w zakresie TSH, T3 lub T4 mogą dawać wiele objawów utrudniających codzienne funkcjonowanie.

TSH to parametr wykorzystywany w diagnostyce i monitorowaniu chorób tarczycy. Wskazaniem do oznaczenia poziomu TSH są:

• przewlekłe zmęczenie,
• senność,
• złe samopoczucie,
• zaburzenia rytmu serca,
• kołatania serca,
• nieoczekiwana zmiana masy ciała,
• nerwowość,
• zmiany nastroju,
• depresja,
• zaburzenia lękowe,
• problemy z koncentracją,
• zaburzenia snu,
• suchość skóry,
• wypadanie włosów,
• uderzenia gorąca lub uczucie zimna,
• niska tolerancja ciepła lub zimna,
• wytrzeszcz gałek ocznych,
• chroniczne zaparcia lub biegunki,
• bóle mięśniowe i stawowe,
• zaburzenia miesiączkowania,
• niepłodność u kobiet,
• zaburzenia libido,
• rodzinna historia chorób tarczycy.

W celu oznaczenia poziomu TSH pobiera się krew żylną. Często poziom TSH bada się łącznie z wolnymi frakcjami hormonów tarczycy (fT3, fT4), co daje szerszy obraz funkcjonowania narządu. Lekarz może zlecić także badania immunologiczne (np. oznaczenie poziomu przeciwciał anty-TPO), a także badania obrazowe (np. USG tarczycy).

Badanie poziomu TSH nie wymaga szczególnego przygotowania. Nie ma konieczności bycia na czczo, o ile jednocześnie nie będą wykonywane inne badania, które tego wymagają. Zaleca się ograniczenie wysiłku fizycznego i unikanie stresu przed badaniem.

Do najczęstszych zaburzeń pracy tarczycy należą nadczynność i niedoczynność. Dla nadczynności tarczycy charakterystyczny jest niski poziom TSH. Jej przyczyną może być m.in. guzek autonomiczny oraz proces autoimmunologiczny (choroba Gravesa-Basedowa).

Z kolei w przebiegu niedoczynności tarczycy TSH przyjmuje wysokie wartości. U podłoża choroby może leżeć m.in. autoimmunologiczne zapalenie tarczycy Hashimoto.

Początkowo choroby tarczycy mogą przebiegać subklinicznie, czyli bezobjawowo lub z niewielkim nasileniem objawów, co wynika z faktu, że hormony tarczycy (fT3, fT4) są jeszcze na prawidłowym poziomie. W takiej sytuacji jedynym nieprawidłowym parametrem jest właśnie TSH.