Opis
Testosteron to hormon o budowie steroidowej należący do androgenów. Jest wytwarzany przede wszystkim przez komórki śródmiąższowe jąder pod wpływem stymulacji hormonem luteinizującym. W mniejszych ilościach produkują go kora nadnerczy, jajniki oraz jądra.U mężczyzn testosteron odgrywa kluczową rolę w rozwoju cech płciowych, w tym w różnicowaniu się męskich narządów płciowych w życiu płodowym oraz wykształcaniu męskiego fenotypu. W organizmie kobiet testosteron pełni funkcję anaboliczną, oddziałując głównie na stan mięśni i kości.
Testosteron wpływa na pracę męskiego układu rozrodczego, układu kostno-mięśniowego, sercowo-naczyniowego, nerwowego i krwiotwórczego. Rolą testosteronu w organizmie jest:
- rozwój męskich narządów płciowych (jąder, najądrzy, nasieniowodów, kanalików nasiennych, gruczołu krokowego, prącia i moszny),
- produkcja plemników,
- rozwój męskiego fenotypu (męski typ owłosienia, niski głos, większa masa mięśniowa, męski typ sylwetki z szerokimi barkami i wąskimi biodrami, jabłko Adama),
- utrzymywanie prawidłowej gęstości kości,
- zmniejszanie depozytów tłuszczu,
- odczuwanie popędu seksualnego,
- stymulacja wytwarzania czerwonych krwinek w szpiku kostnym.
Wskazania do badania
Wskazania do oznaczenia poziomu testosteronu są następujące:
- zaburzenia libido,
- zaburzenia erekcji,
- diagnostyka przyczyn niepłodności,
- zespół policystycznych jajników,
- podejrzenie nowotworu jąder, jajników lub nadnerczy,
- zmiany skórne (np. trądzik),
- zaburzenia miesiączkowania,
- nieprawidłowe owłosienie na twarzy lub ciele,
- zaburzenia zachowania,
- zmiany nastroju,
- diagnostyka zmian masy ciała.
Przebieg badania
Na badanie należy zgłosić się w godzinach porannych na czczo (tj. 8-12 godzin od spożycia ostatniego posiłku). W okresie poprzedzającym badanie zaleca się unikać wysiłku fizycznego. W przypadku kobiet optymalnym okresem wykonania badania jest początek cyklu menstruacyjnego (tj. 2.-5. dzień).
Badanie poziomu testosteronu polega na pobraniu krwi żylnej. Stężenie hormonu jest oznaczane w surowicy i interpretowane w odniesieniu do wartości referencyjnych. Hormon wykazuje rytm dobowy, dlatego badanie zazwyczaj wykonuje się rano.
Interpretacja wyników
Nadmiar testosteronu
Do możliwych przyczyn nadmiaru testosteronu należą guzy jąder i jajników wydzielające testosteron, zespół policystycznych jajników (PCOS), nowotwory nadnerczy, wrodzony przerost nadnerczy, a także stosowanie niektórych leków i preparatów anabolicznych.
Do objawów nadmiaru testosteronu należą:
- wysokie ciśnienie tętnicze,
- podwyższone libido,
- przedwczesne dojrzewanie płciowe,
- łysienie,
- trądzik,
- niepłodność,
- zaburzenia snu,
- wahania nastroju,
- agresywne i ryzykowne zachowania,
- wzrost apetytu,
- wzrost masy ciała,
- obniżona odporność,
- bóle głowy,
- rozrost prostaty i problemy z oddawaniem moczu,
- zaburzenia dróg żółciowych (np. kamica) i wątroby (np. gruczolaki),
- zaburzenia miesiączkowania,
- obniżenie głosu u kobiet,
- hirsutyzm (owłosienie typu męskiego u kobiet).
Testosteron — niedobór
Niedobór testosteronu występuje między innymi u mężczyzn z zaburzeniami rozwoju jąder, guzami jąder, niedoczynnością przysadki mózgowej i zespołem Klinefeltera. Objawia się poprzez:
- obniżony popęd seksualny,
- zaburzenia erekcji,
- opóźniony rozwój płciowy u nastolatków,
- niepłodność,
- mierne owłosienie,
- powiększenie piersi,
- obniżenie siły mięśniowej,
- otyłość,
- męczliwość,
- problemy z koncentracją,
- zaburzenia nastroju lub zachowania.
