Sód

Sód to jeden z głównych elektrolitów w organizmie człowieka. Jest zlokalizowany w płynie zewnątrzkomórkowym i ma postać kationów (jonów dodatnich). Bierze udział w utrzymaniu równowagi wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej. Odgrywa istotną rolę w przewodzeniu impulsów nerwowych, skurczu mięśni oraz transporcie glukozy i aminokwasów.Źródłem sodu w organizmie jest dieta, w szczególności sól kuchenna, wędliny, ryby, sery oraz pieczywo. Dieta bogata w sód to czynnik ryzyka rozwoju nadciśnienia tętniczego i chorób nerek. Poziom sodu to ważny parametr oceniany zarówno w warunkach szpitalnych, jak i w ramach podstawowej lub specjalistycznej opieki zdrowotnej.

Badanie poziomu sodu jest jedną z najczęstszych procedur laboratoryjnych. Główne wskazania do jego wykonania to:

• choroby nerek lub ich podejrzenie,
• niewydolność serca lub jej podejrzenie,
• odwodnienie,
• biegunki lub wymioty (obecnie lub w ostatnim czasie),
• oparzenia, rozległe urazy,
• marskość wątroby,
• obrzęki,
• nadciśnienie tętnicze,
• cukrzyca,
• choroby tarczycy,
• dieta uboga lub bogata w sód,
• przyjmowanie płynów dożylnych lub żywienia pozajelitowego,
• przyjmowanie leków mogących wpływać na poziom sodu (np. leków na nadciśnienie tętnicze, przeciwdepresyjnych, przeciwpsychotycznych, przeciwpadaczkowych).

W celu oznaczenia poziomu sodu pobiera się krew żylną. Badanie nie wymaga szczególnego przygotowania. Należy zgłosić się na nie w godzinach porannych, najlepiej na czczo (tj. 8-12 godzin od ostatniego posiłku). Osoby przyjmujące stałe leki powinny omówić z lekarzem kwestię ich zażycia przed badaniem.

Zbyt wysoki poziom sodu (hipernatremia) jest najczęściej spowodowany:

• spożywaniem zbyt małej ilości płynów (w szczególności dotyczy osób starszych, które mają zaburzone odczuwanie pragnienia),
• utratą płynów wskutek wymiotów, biegunki, wzmożonego pocenia się,
• nadmierną podażą soli,
• chorobą nerek lub nadnerczy,
• moczówką prostą,
• przyjmowaniem niektórych leków (np. leków moczopędnych).

Objawy hipernatremii są następujące:

• wzmożone pragnienie,
• nudności, wymioty,
• pobudzenie,
• wzmożone napięcie mięśniowe,
• wzmożone odruchy ścięgniste,
• zaburzenia świadomości (aż do śpiączki),
• zmiana ilości wydalanego moczu (znaczne zmniejszenie w przypadku odwodnienia).

Główne przyczyny obniżonego poziomu sodu (hiponatremii) to:

• utrata wody przez skórę (oparzenia, nadmierne pocenie się),
• utrata wody wskutek wymiotów lub biegunki,
• choroby nerek,
• niewydolność serca,
• choroba Addisona,
• marskość wątroby,
• przyjmowanie niektórych leków (np. leków moczopędnych i przeciwdepresyjnych),
• zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny (SIADH),
• niedożywienie.

Niedobór sodu może objawiać się w różny sposób, w zależności od przyczyny i czasu trwania tego stanu. Do możliwych symptomów należą:

• nudności, wymioty,
• ból głowy,
• senność,
• wiotkość skóry,
• suchość śluzówek,
• zawroty głowy,
• oddawanie mniejszej ilości moczu,
• zaburzenia świadomości (aż do śpiączki).