DHEA (dehydroepiandrosteron)

Opis

Dehydroepiandrosteron (DHEA) jest prekursorem hormonów steroidowych — androgenów i estrogenów, które odgrywają kluczową rolę w funkcjonowaniu układu rozrodczego. Jest produkowany przez warstwę siatkowatą kory nadnerczy, gonady (jądra i jajniki) oraz mózg. Sam w sobie działa również jako słaby androgen lub estrogen.

U prawidłowo rozwijających się chłopców powoduje pojawienie się owłosienia w okolicach intymnych i na klatce piersiowej, zmianę zapachu ciała, a także łagodne zmiany trądzikowe. Ulega przekształceniu do testosteronu i dihydrotestosteronu. Ponadto, DHEA wywiera także wpływ na ośrodkowy układ nerwowy. Pełni funkcję czynnika neurotroficznego. Jego wydzielanie pozostaje pod kontrolą hormonów przysadki mózgowej (ACTH) oraz podwzgórza (GnRH).

Wskazania

Poziom dehydroepiandrosteronu oznacza się w diagnostyce chorób nadnerczy oraz zaburzeń rozwoju płciowego. Badanie wykonuje się u kobiet i dziewcząt, u których występują następujące objawy:

• nadmierne owłosienie na twarzy i ciele (hirsutyzm),
• obniżenie głosu,
• powiększenie się gruczołów piersiowych przed 8. rokiem życia,
• zaburzenia miesiączkowania (nieregularność lub brak),
• niepłodność,
• trądzik,
• bardzo umięśniona sylwetka,
• łysienie na czubku głowy,
• niejednoznaczne zewnętrzne narządy płciowe.

Inne objawy wskazujące na konieczność zmierzenia poziomu DHEA to:

• przedwczesne dojrzewanie płciowe u chłopców (wzrost obfitego owłosienia, obniżenie głosu, intensywny wzrost kośćca, powiększenie penisa przed 9. rokiem życia),
• odwodnienie,
• niewyjaśniona utrata masy ciała,
• obniżony popęd seksualny,
• zaburzenia erekcji,
• atrofia warg sromowych (cienka i sucha skóra).

Przebieg badania

W celu oznaczenia poziomu dehydroepiandrosteronu pobiera się krew żylną. Zazwyczaj łącznie z tym badaniem wykonuje się pomiary innych hormonów, np. testosteronu, kortyzolu, FSH, LH czy estrogenów. Wynik musi być zinterpretowany przez lekarza w zestawieniu z całością obrazu klinicznego.

Badanie nie wymaga szczególnego przygotowania. Można wykonać je o dowolnej porze dnia, gdyż DHEA nie wykazuje zmienności dobowej. Nie ma konieczności pozostawania na czczo.

Interpretacja wyników

Zbyt wysoki poziom DHEA może świadczyć o następujących chorobach:

• wrodzony przerost nadnerczy,
• łagodny lub złośliwy guz nadnerczy,
• zespół policystycznych jajników,
• guz jajnika.

Obniżony poziom DHEA może występować w przebiegu następujących chorób:

• choroba Addisona (pierwotna niedoczynność kory nadnerczy),
• gruczolak przysadki mózgowej,
• niedoczynność przysadki mózgowej.

Ponadto, taki wynik jest spotykany u osób z toczniem rumieniowatym układowym, cukrzycą, zespołem przewlekłego zmęczenia, osteoporozą, AIDS oraz demencją. U osób z niskim poziomem DHEA często występują takie objawy jak zaburzenia nastroju, spadek siły mięśniowej oraz oporność na insulinę.