Fosfataza zasadowa (fosfataza alkaliczna, ALP)

W procesach metabolicznych odpowiada za usuwanie grup fosforanowych ze związków chemicznych. Głównym miejscem występowania ALP, gdzie osiąga ona największe stężenia, są kości, wątroba oraz przewody żółciowe. Są one źródłem 80% ALP obecnej we krwi. Dodatkowo enzym ten w mniejszych ilościach znajduje się w nerkach, przewodzie pokarmowym (dokładniej w komórkach nabłonkowych wyściełających jelita) oraz w łożysku (w przypadku kobiet w ciąży). 

Fosfataza alkaliczna w warunkach fizjologicznych wydalana jest wraz z żółcią do światła przewodu pokarmowego. Podwyższone stężenia tego parametru mogą występować podczas problemów z wydzielaniem żółci przez wątrobę.

Oznaczanie poziomu ALP służy jako badanie pomocnicze w diagnostyce chorób wątroby oraz układu kostnego. Wszelkie symptomy świadczące o zaburzeniach funkcjonowania tych dwóch układów mogą stanowić przesłanie do konieczności wykonania badania stężenia ALP z krwi obwodowej. 

Ocena wartości ALP we krwi jest również stosowana w przypadku badań rutynowych krwi. Jest to spowodowane specyfiką regeneracji tkanki wątrobowej, która może nie dawać jednoznacznych objawów choroby. 

Wczesna profilaktyka w kierunku chorób wątroby i przewodów żółciowych pozwala na odpowiednio wczesne wykrycie schorzeń tego narządu i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Kiedy pacjenci zgłaszają się do lekarza z objawami klinicznymi ze strony wątroby, często okazuje się, że jest to etap, w którym dochodzi już do procesów włóknienia lub martwicy komórek wątroby. 

Warto regularnie kontrolować swoje zdrowie i wykonywać badanie ALP przy okazji rutynowych kontroli zdrowia. Parametr należy do zestawu badań, określanych mianem próbach wątrobowych, które dają szerszy obraz diagnostyczny kondycji tego organu.

Kontrolowanie stężenia fosfatazy zasadowej w przypadku diagnostyki chorób kości zalecane jest przy podejrzeniu:

• choroby Pageta,
• pierwotnych guzów kości,
• przerzutach nowotworowych do kości,
• nadczynności przytarczyc.

Dodatkowo, oznaczanie parametru służy do monitorowania określonych chorób wątroby lub kości podczas stosowanych terapii oraz ustalenia ewentualnych skutków ubocznych stosowanych leków

Oznaczanie stężenia fosfatazy alkalicznej polega na pobraniu próbki krwi pacjenta z żyły łokciowej w punkcie pobrań, która następnie zostaje poddana biochemicznej analizie. 

Stężenie ALP uzależnione jest od dobowego rytmu organizmu, stąd badanie najlepiej wykonać w godzinach porannych. Dodatkowo pacjenci muszą pozostać na czczo minimum 8 godzin przed planowanym pobraniem krwi. Równoczesne oznaczenie ALP wraz z GGTP może być  pomocne  w różnicowaniu cholestazy ze schorzeniami kości.

Podwyższone parametry ALP mogą świadczyć o występowaniu:

• wirusowego zapalenia wątroby,
• polekowego uszkodzenia wątroby,
• kamicy żółciowej,
• pierwotnego zapalenia przewodów żółciowych,
• marskości wątroby o podłożu zarówno alkoholowym, jak i niealkoholowym (np. w wyniku zaawansowanego stłuszczenia wątroby),
• nawracającej cholestazy,
• naciekających chorób wątroby,
• nowotworów wątroby lub kości,
• choroby Pageta,
• nadczynności przytarczyc,
• osteoporozy,
• niedoboru witaminy D.