Kortyzol

Kortyzol to hormon o budowie steroidowej wytwarzany przez korę nadnerczy. Wydzielanie kortyzolu wykazuje rytm dobowy ze szczytowymi wartościami w godzinach porannych, a najniższymi około północy. Na poziomie fizjologicznym poziom hormonu jest regulowany przez kortykoliberynę (CRH) oraz kortykotropinę (ACTH). Może ulegać zmianom pod wpływem wielu czynników wewnętrznych i zewnętrznych.Wyższe wartości kortyzolu są charakterystyczne dla infekcji, przewlekłego stresu, niedoboru snu, intensywnych ćwiczeń aerobowych oraz zaburzeń odżywiania. Z kolei do obniżenia poziomu kortyzolu może dochodzić pod wpływem snu, relaksacji, śmiechu, pozytywnych interakcji społecznych, regularnego wysiłku oraz suplementacji kwasów omega-3.

Kortyzol jest jednym z najważniejszych hormonów w ludzkim organizmie. Oddziałuje na układ nerwowy, sercowo-naczyniowy, odpornościowy, oddechowy, rozrodczy i mięśniowo-szkieletowy:

Wskazania do oznaczenia poziomu kortyzolu są następujące:

• nieprawidłowy poziom glukozy we krwi,
• nieprawidłowe wartości ciśnienia tętniczego,
• istotna zmiana masy ciała,
• zmiany skórne (np. rozstępy, ciemnienie skóry, trądzik, hirsutyzm),
• zaburzenia mięśniowe,
• zaburzenia miesiączkowania,
• przewlekłe zmęczenie,
• drażliwość,
• zmiany nastroju,
• częste infekcje.

Na badanie należy zgłosić się w godzinach porannych na czczo (tj. 8-12 godzin od spożycia ostatniego posiłku) po przespanej nocy.. W okresie poprzedzającym badanie zaleca się unikać bardzo intensywnego wysiłku fizycznego oraz dużego spożycia soli, a także — o ile to możliwe — nadmiernego stresu. Lekarz może zalecić, aby przed badaniem odstawić leki, które mogłyby wpłynąć na wynik pomiaru.

Badanie poziomu kortyzolu polega na pobraniu krwi żylnej. Stężenie hormonu jest oznaczane w surowicy i interpretowane w odniesieniu do wartości referencyjnych. Hormon wykazuje rytm dobowy, dlatego badanie zazwyczaj wykonuje się rano (godz. 8-10). W niektórych przypadkach lekarz może zalecić ocenę dobowego rytmu wydzielania kortyzolu. Wówczas badania są powtarzane kilkukrotnie o ściśle określonych godzinach. Czasami kortyzol oznacza się również w ślinie i moczu.

Do najczęstszych przyczyn nadmiaru kortyzolu należą nadczynność kory nadnerczy (choroba Cushinga) oraz gruczolak przysadki mózgowej. Objawy nadmiaru kortyzolu w organizmie to:

• otyłość z centralną dystrybucją tkanki tłuszczowej, tzw. twarz księżycowata,
• nadciśnienie tętnicze,
• hiperglikemia,
• spadek masy mięśniowej, osłabienie dystalnych części kończyn,
• rozstępy, ścieńczenie skóry,
• hirsutyzm (owłosienie typu męskiego u kobiet),
• trądzik,
• zaburzenia miesiączkowania,
• osteoporoza,
• zaburzenia depresyjne i psychotyczne,
• częste infekcje.

Niedobór kortyzolu występuje u osób z niedoczynnością kory nadnerczy (m.in. chorobą Addisona) oraz niedoczynnością przysadki mózgowej i może objawiać się w następujący sposób:

• niskie ciśnienie tętnicze,
• hipoglikemia,
• spadek masy ciała,
• omdlenia,
• chroniczne zmęczenie,
• zaburzenia depresyjne i lękowe,
• problemy z koncentracją,
• bóle mięśni i stawów,
• nudności, wymioty, biegunki.