Opis
Prolaktyna to hormon peptydowy wytwarzany przez komórki laktotropowe przedniego płata przysadki mózgowej. Prolaktyna odgrywa ważną rolę w organizmie kobiety ciężarnej, gdyż stymuluje wzrost piersi i wywołuje laktację – podczas ciąży organizm przygotowuje się do karmienia piersią. Pod wpływem estrogenów zwiększa się liczba i objętość komórek przysadki wytwarzających prolaktynę, a produkcja mleka rozpoczyna się zazwyczaj wraz ze spadkiem poziomu estrogenów po porodzie. Kluczowym bodźcem do wydzielania mleka jest ssanie piersi przez dziecko. Uważa się, że prolaktyna jest także istotna dla odczuwania instynktu macierzyńskiego.Prolaktyna znajduje się w złożonych zależnościach z innymi hormonami, takimi jak GnRH, FSH, LH, dopamina, TRH i TSH. Zaburzenia w tych układach mogą być przyczyną problemów z zajściem w ciążę. Mężczyźni również wydzielają prolaktynę i mogą doświadczać negatywnych skutków jej nieprawidłowego poziomu.
Wskazania do badania
Oznaczenie poziomu prolaktyny jest wskazane w następujących przypadkach:
- niepłodność kobieca,
- niepłodność męska,
- nieregularne miesiączki, brak miesiączki,
- produkcja mleka u kobiety niebędącej w okresie ciąży ani laktacji,
- depresja, zaburzenia lękowe,
- wzrost masy ciała,
- przemieszczenie brodawki sutkowej,
- powiększenie piersi u mężczyzn (ginekomastia),
- zredukowane owłosienie,
- niski popęd płciowy lub zaburzenia erekcji u mężczyzn,
- podejrzenie gruczolaka z komórek laktotropowych (prolactinoma),
- bóle głowy,
- zaburzenia widzenia,
- niski poziom innych hormonów przysadki, wykryty we wcześniejszych badaniach laboratoryjnych.
Przebieg badania
Badanie poziomu prolaktyny polega na pobraniu krwi żylnej. Na badanie należy zgłosić się rano, na czczo (tj. 8-12 godzin od ostatniego posiłku). Wynik badania może być zaburzony przez wysiłek fizyczny, stres i posiłek bogaty w białko.
Interpretacja wyników
Nadmiar prolaktyny
Do przyczyn podwyższonego poziomu prolaktyny (hiperprolaktynemii) należą:
- prolactinoma lub inna choroba przysadki mózgowej,
- niedoczynność tarczycy,
- zespół policystycznych jajników (PCOS),
- niewydolność wątroby, marskość wątroby,
- niewydolność nerek,
- choroba podwzgórza,
- stosowanie niektórych leków (tj. haloperidol, risperidon, amisulpryd, trazodon, imipramina, amitryptylina, metoklopramid, domperidon, metyldopa, klonidyna, estrogeny, melatonina, morfina),
- ciąża, stres fizyczny lub psychiczny, dieta wysokobiałkowa, wysiłek fizyczny.
Niedobór prolaktyny
Hipoprolaktynemię stwierdza się rzadziej niż podwyższony poziom prolaktyny. Do możliwych przyczyn niskiego poziomu prolaktyny należą:
- poporodowa martwica przysadki mózgowej (zespół Sheehana),
- ucisk guza rozwijającego się w czaszce na przysadkę mózgową (efekt masy),
- uraz głowy,
- gruźlica,
- histoplazmoza,
- sarkoidoza,
- hemochromatoza,
- choroby autoimmunologiczne (m.in. toczeń, zespół antyfosfolipidowy, RZS, SM, celiakia),
- stosowanie niektórych leków (dopamina, pirydoksyna, leki moczopędne).
